EIP-1559 là cụm từ được nhắc nhiều nhất trong cộng đồng Ethereum thời gian gần đây. Tại sao lại vậy? EIP-1559 sẽ giới thiệu một số thay đổi giúp người dùng trả ít phí hơn và giải quyết các giao dịch nhanh hơn trước. Đề xuất này dự tính được kích hoạt vào tháng 7 hoặc đầu tháng 8 tới đây cùng với bản cập nhật London Hard Fork.
EIP-1559 về cơ bản là một đề xuất thay đổi cấu trúc phí của Ethereum. Tuy nhiên, nó cũng được biết đến như là một công cụ làm Ethereum trở nên khan hiếm hay là một cơ chế burn (đốt) ETH. Các ETH holder nên cảm thấy vui mừng vì việc đốt ETH sẽ làm tăng tính khan hiếm của đồng coin này.
Chắc hẳn, khi lướt qua mục tin tức về crypto, anh em sẽ bắt gặp nhiều tiêu đề nói về sự giảm phát của ETH khi nhắc đến EIP-1559, hoặc đề xuất đốt phí của Ethereum. Tuy nhiên, thực tế có phải như vậy? Qua bài viết này, GTA cùng anh em sẽ đi tìm hiểu, xem xét kỹ hơn những tác động tiềm ẩn của đề xuất EIP-1559, cách nó thay đổi cơ chế phí gas của Ethereum và tại sao thợ đào lại phản đối đề xuất này.
EIP là gì
EIP là viết tắt của Ethereum Improvement Proposal – Đề xuất cải tiến Ethereum. Khi nói đến việc phát triển phần mềm mã nguồn mở trong các mạng lưới và các dApp phổ biến hiện tại, các kỹ thuật viên hay bất kỳ người nào cũng có thể thêm mã code vào kho lưu trữ nơi sẽ ghi lại trạng thái của thư mục và file (Repository là). Tuy nhiên, các mã code này cần phải nhận được sự chấp thuận trước khi được tích hợp vào ứng dụng. Đối với Ethereum thì sự chấp thuận đó phải đến từ các nhà phát triển cốt lõi, những người quản lý repository của Ethereum trên Github.
Việc thông qua EIP cũng giống như việc thông qua một dự luật trong Quốc hội. Đầu tiên, sẽ có người đề xuất 1 EIP. Sau đó, các nhà phát triển sẽ đánh giá EIP, chỉnh sửa và kiểm tra nó trước khi thêm vào mạng lưới.
Với tất các các vấn đề mà mạng lưới Ethereum đang gặp phải gần đây như tắc nghẽn và chi phí gas cao, thì nhiều người dùng đang đặt ra những mối nghi ngờ về khả năng mở rộng hướng tới mass-adoption của Ethereum trong thời gian tới. Các nhà đầu tư lớn có thể chịu được khoản chi phí giao dịch cao này, tuy nhiên nó lại gây ra rất nhiều khó khăn cho người dùng phổ thông. Vì vậy, các blockchain layer-1 khác như Binance Smart Chain, Solana, Polkadot,… hiện đang nhắm vào điểm yếu này để thu hút người dùng qua mạng lưới của họ với các khoản phí rất nhỏ so với Ethereum. Ethereum 2.0 với khối lượng công việc khổng lồ cần ít nhất 3 tới 5 năm nữa mới có thể hoàn thiện thì mạng lưới này cần các giải pháp tạm thời khác để giảm bớt áp lực và đó là lúc EIP-1559 xuất hiện.
EIP-1559 là gì?
EIP-1559 được đề xuất đầu tiên bởi Vitalik Buterin vào năm 2018 và nó là bản nâng cấp được mong đợi nhất trong lịch sử của Ethereum. EIP-1559 sẽ thay đổi:
Phí giao dịch
“Phí duy nhất” sẽ bị xóa sổ. Thay vào đó phí giao dịch trên mạng lưới Ethereum sẽ được chia làm hai loại là phí cơ bản (base fee) và phụ phí (inclusion fee) hay còn gọi là phí tip cho các thợ đào (miner). Phí cơ bản này sẽ bị đốt, trong khi đó phụ phí sẽ được trả cho thợ đào.
Kích thước khối (block size)
Hiện tại, không có kích thước khối cố định. Có nghĩa là block size sẽ tăng hoặc giảm phụ thuộc vào tình trạng tắc nghẽn của mạng. Giới hạn gas tối đa cho mỗi block sẽ là 25 triệu khi EIP-1559 được áp dụng, con số này gấp đôi giới hạn gas hiện tại 12,5 triệu cho mỗi block. Mục tiêu là giới hạn gas sẽ được giữ ở mức 12,5 triệu cho mỗi block nhưng trong trạng thái tắc nghẽn nhất thời, các khối lớn hơn sẽ được sử dụng để tích lũy nhiều giao dịch hơn.
Trước khi đi vào phân tích cơ chế và tác động của EIP-1559 thì anh em hãy cùng GTA đi tìm hiểu cách tính phí hiện tại của Ethereum khi thực hiện một giao dịch hay thao tác.
Mô hình đấu giá hiện tại của Ethereum
Ngoài các phần thưởng khi xác nhận thành một khối, thợ đào cũng nhận được phần thưởng phí giao dịch. Mỗi giao dịch bao gồm một phần phí và các miner sẽ ưu tiên những giao dịch có phí cao hơn để tối ưu hóa lợi nhuận của họ.
Nếu anh em muốn gửi ETH hay thực hiện giao dịch trên mạng lưới Ethereum thì cần phải có đồng ETH để trả phí gas. Phí gas hiện tại đang chạy theo mô hình đấu giá. Nếu anh em muốn giao dịch của mình được thực hiện nhanh hơn, thì anh em chỉ cần đặt giá thầu cao hơn. Ai trả nhiều và trả trước thì sẽ được ưu tiên đi trước. Điều này dẫn đến việc người dùng liên tục đấu giá phí gas cao hơn để giao dịch của mình được đi nhanh hơn.
Mô hình đấu giá này được thiết kế để ưu tiên các trường hợp sử dụng có giá trị cao và đảm bảo rằng blockchain sẽ không chứa các use case có giá trị thấp. Tuy nhiên, có một vấn đề đối với cơ chế đấu giá này là không có cách nào để tính chính xác giá tối ưu cho một giao dịch. Ví dụ, anh em sẽ phải trả phí cho một giao dịch là 10$ vì con số này phải cao hơn phí giao dịch trước đó – 8$. Nhưng nếu những người khác đang đặt giá thầu 5$ cho giao dịch thì anh em chỉ cần đặt 6$ là giao dịch của anh em cũng có thể đi trước những người dùng khác. Tiết kiệm được 4$ ngay lập tức.
Các ví Ethereum hiện tại anh em đang sử dụng không thể ước tính được chính xác khoản phí bạn nên trả cho một giao dịch. Hầu như tất cả người dùng đều có xu hướng trả cao hơn mức họ phải trả cho giao dịch của họ.
Cách EIP-1559 giải quyết vấn đề hiện tại của Ethereum
EIP-1559 đưa ra một cơ chế định giá giao dịch mới để khắc phục các vấn đề của cơ chế đấu giá hiện tại. Đề xuất này sẽ chia phí gas thành hai loại phí khác nhau là phí cơ sở và phụ phí.
Phí cơ bản
Phí cơ bản sẽ là phí cố định cho mỗi khối mà bất kỳ giao dịch nào khi được thực hiện cũng đều phải trả. Khoản phí này sẽ được tính bằng công thức gas được sử dụng trong parent block và gas mục tiêu (giới hạn gas) của parent block.
Nếu các khối vượt quá giới hạn mục tiêu gas thì phí phí cơ bản này sẽ tăng lên, và khi chúng ở dưới giới hạn mục tiêu gas thì phí cơ bản này sẽ điều chỉnh xuống. Giới hạn mục tiêu gas sẽ được đặt là 12,5 triệu nhưng nó có để đạt tới mức tối đa là 25 triệu cho mỗi khối (gấp đôi mục tiêu gas).
Điều này có nghĩa là khi mạng lưới gặp tắc nghẽn thì phí cơ bản sẽ tăng lên, và khi mạng lưới rảnh rỗi thì phí này sẽ điều chỉnh xuống. Tuy nhiên, các giao dịch sẽ nhanh hơn một chút vì các block có giới hạn gas cao hơn sẽ bao gồm nhiều giao dịch được xử lý hơn. Vì những thay đổi phí cơ bản này bị ràng buộc nên người dùng có thể dự đoán và tính toán được sự khác biệt tối đã về phí cơ sửa giữa các block. Các wallet cũng có thể auto-set phí gas cho người dùng theo cách đáng tin cậy hơn.
Đề xuất này giúp người dùng không cần phải suy nghĩ cho việc đấu thầu và số phí phải trả cho mỗi giao dịch vì phí cơ bản sẽ tự động thay đổi theo tình trạng của mạng lưới. Làm giảm áp lực mọi người đấu giá dẫn tới phí giao dịch vượt quá mức cần thiết.
Phụ phí
Đây là phí tip cho các thợ đào nếu anh em muốn giao dịch của mình được ưu tiên. Người dùng muốn giải quyết giao dịch thì có thể trả thêm một khoản gọi là phụ phí cho các miner. Tính năng này sẽ tương tự như việc cho người phục vụ tiền tip để có được dịch vụ tốt. Sự khác biệt duy nhất là tiền tip sẽ được trả trước khi sử dụng dịch vụ và hy vọng giao dịch của họ sẽ được đẩy nhanh. Tuy nhiên, tiền tip của các thợ đào sẽ không ảnh hưởng đến các khoản phí phải trả.
Theo hệ thống hiện tại, các giao dịch có thể kết thúc ở trạng thái “pending” (đang chờ xử lý) trong thời gian dài. Đó là vì sự tắc nghẽn mạng, các block luôn trong tình trạng full với các giao dịch được trả phí cao nhất sẽ nhanh chóng lấp đầy các khối tiếp theo. Với mạng lưới Ethereum hiện tại, người dùng sẽ phải trả một khoản phí gas rất cao để giao dịch được thêm vào ngay lập tức. Với đề xuất EIP-1559, người dùng cần gửi các giao dịch của họ cao hơn phí cơ bản như một khoản tip để người khai thác đưa chúng vào block.
Phí cơ sở có thể dao động giữa thời điểm người dùng gửi giao dịch và người khai thác đưa giao dịch đó vào block. Để giải quyết vấn để này, anh em có thể chỉ định Fee Cap (giới hạn phí). Đây là mức phí tối đa mà anh em muốn trả cho một giao dịch. Sau khi giao dịch được thêm vào mạng lưới, anh em sẽ được hoàn trả lại phần chênh lệch giữa phí cơ sở cuối cùng và giới hạn phí. Các wallet có thể cài đặt giá trị này mặc định vì vậy anh em sẽ không phải đặt thủ công mỗi lần dùng.
EIP-1559 tác động đến Ethereum như thế nào?
Mặc dù EIP-1559 là một bản nâng cấp lớn và đưa ra những cải tiến lớn cho mạng Ethereum, nhưng đề xuất này chỉ có tính tạm thời và không phải giải pháp lâu dài. Việc nâng cấp sẽ làm cho các giao dịch hiệu quả hơn, nhưng nó sẽ không khắc phục được tình trạng nghẽn mạng vì nó không phải là giải pháp mở rộng quy mô.
Tuy nhiên, những gì đề xuất này làm là cải thiện UX bằng cách giúp dự đoán phí dễ dàng hơn. Người dùng cũng sẽ không phải lo lắng về việc các giao dịch bị kẹt trong mempool trong thời gian dài. EIP-1559 được đưa ra nhằm mục đích làm giảm sự biến động phí gas Ethereum trong khi giúp người dùng ước tính tốt hơn tốc độ và thời gian giao dịch của họ.
EIP-1559 & Cơ chế đốt ETH
Một trong những tính năng quan trọng nhất của EIP-1559 là ảnh hưởng của nó đối với nguồn cung của ETH. Điều gì sẽ xảy ra khi phí cơ bản bị đốt? Phí căn bản sẽ được thanh toán bằng ETH, nên nhiều ETH bị đốt hơn khi có nhiều giao dịch hơn. Đây là một tin tốt cho những nhà đầu tư nắm giữ ETH vì có khả năng những khoản phí bị đốt cháy này có thể chống lại lạm phát của ETH trong tương lai. Tuy nhiên, điều này không hoàn toàn có nghĩa là Ethereum chắc chắn sẽ giảm phát. Thay vào đó, EIP-1559 chỉ đơn thuần giới thiệu một cơ chế giảm phát về mặt lý thuyết, điều mà Ethereum vẫn thiếu cho đến nay.
Hơn nữa, Ethereum có chính sách tiền tệ “Minimum Viable Issurance” – Phát hành tối thiểu mức khả thi. Điều đó có nghĩa là blockchain chỉ phát hành đủ ETH để đảm bảo an ninh mạng và không phát hành hơn nữa. Biện pháp giảm phát này rất quan trọng khi Ethereum chuyển từ Proof of Work sang Proof-of-Stake, (PoS). Đó là bởi vì với PoS, chi phí để tấn công mạng lưới phụ thuộc vào sự khan hiếm của việc tài sản được stake. Với sự ra đời của đề xuất này, ETH có thể trở nên khan hiếm hơn. Đây là cách EIP-1559 dự định cải thiện tính bảo mật của Ethereum.
Quan điểm của các thợ đào
Không còn nghi ngờ gì nữa, EIP-1559 chính là một tin xấu cho các thợ đào. Trong đợt bùng nổ của xu hướng DeFi và NFTs giai đoạn đầu năm 2021, các thợ đào Ethereum đã kiếm được mức thu nhập khổng lồ 1,3 tỷ USD và gần một nửa số đó đến từ phí giao dịch.
Thay vì nhận được hoàn toàn phí giao dịch như hiện tại thì sau khi EIP-1559 được kích hoạt, các thợ đào sẽ chỉ nhận được phần phụ phí. Tuy nhiên, người dùng có thể chọn không trả phần phụ phí này nếu họ không có nhu cầu xử lý ngay lập tức.
Hai trong số ba pool đào Ethereum lớn nhất hiện tại đã đưa ra quan điểm công khai về EIP-1559. Sparkpool (với tỷ lệ hashrate trên 50% hiện tại) đang ở phía đối lập, trong khi đo F2Pool (chiếm 11% hashrate của mạng lưới) thì lại ủng hộ đề xuất này. Tuy nhiên, EIP-1559 cho phép người người khai thác có nhiều quyển kiểm soát kích thước khối hơn và khiến cho doanh thu của họ có thể tính toán được.
Các rủi ro tiềm ẩn
Rủi ro tiềm ẩn cho các dApp trên Ethereum
Mọi thay đổi đều rủi ro. Có một số rủi ro tiềm ẩn mà EIP-1559 có thể gây ra cho các nhân tố trong mạng lưới nhạy cảm với thời gian như oracles. Giao thức oracles cung cấp thông tin giá cần thiết cho việc hỗ trợ nhiều thành phần khác trong DeFi ecosystem. Ví dụ, nền tảng Compound cần biết định giá (giá x số lượng tài sản) tài sản thế chấp của người dùng để có thể xác định xem vị trí của họ có hiện tại có bị thanh lý hay không. Sự định giá của những tài sản này phải thường xuyên được cập nhật một cách đều đặn, và Compound sẽ dùng các giao thức Oracle để update những thông tin về giá.
Tuy nhiên, các giao thức oracles có thể gặp phải sự cố trong thời gian tắc nghẽn mạng lưới cao khi EIP-1559 được kích hoạt. Trong EIP-1559, khi các khối liên tục đầy hoặc gần đầy tại kích thước khối lớn hơn, phí căn bản sẽ tăng theo cấp số nhân và sẽ không dừng lại việc tăng theo cấp số nhân cho đến khi các khối không còn bị lấp đầy nữa. Sự tăng theo theo cấp số nhân này dựa trên một thuật toán được định trước mà không phải do cơ chế đấu giá. Do đó, nếu nhu cầu sử dụng mạng lưới không giảm, phí cơ bản có thể đạt tới mức cắt cổ khá nhanh. Các nhân tố trong mạng lưới như Oracles rất nhạy cảm với vấn để thời gian bởi vì chúng cần cung cấp thông tin giá cả cho gần như tất cả DeFi, sẽ phải trả những khoản phí cực kỳ cao để có thể đảm bảo thông tin giá được cung cấp kịp thời cho các ứng dụng DeFi. Trong thực tế, có rất nhiều mạng lưới oracle có thể sẽ phải thay đổi các họ cung cấp thông tin giá, và điều này sẽ thay đổi số lượng các ứng dụng DeFi tương tác với các oracles này.
Cuộc tấn công từ các thợ đào
Hơn 40% thu nhập của thợ đào đến từ phí giao dịch, đề xuất EIP-1559 này sẽ làm giảm thu nhập của họ. Những khoản thu đến từ phí phụ thêm (phí tip) sẽ không đủ để có thể xoa dịu các thợ đào. Vì vậy, hiện tại nhiều người đang lo sợ, các thợ đào có thể hợp lại và tấn công 51% mạng lưới.
Tấn công 51% (51% Attack) có thể hiểu đơn giản là một cuộc tấn công tiềm năng vào tính toàn vẹn của hệ thống blockchain Ethereum, trong đó một tác nhân hoặc tổ chức độc hại duy nhất tìm mọi cách để kiểm soát hơn một nửa tổng sức mạnh hash của mạng, có khả năng gây gián đoạn mạng. Tuy nhiên, thời gian khống chế phụ thuộc vào hacker có bao nhiêu tốc độ đào và đây chỉ là cuộc tấn công trong ngắn hạn chứ không phải trong dài hạn. Việc khống chế mạng lưới trong thời gian ngắn hạn nhằm chi tiêu gấp đôi, hoặc thay đổi vị trí của các block với mục đích trục lợi từ mạng lưới. Trên căn bản, việc tấn công 51% trong dài hạn thì chưa từng xảy ra trong các mạng lưới blockchain. Ngay cả đối với các blockchain dễ dàng bị tấn công 51% như Ethereum Classic (mạng lưới đã bị tấn công 51% 3 lần trong vòng 1 tháng năm 2020), thì thời gian hacker kiểm soát mạng lưới cũng tương đối ngắn. Tốc độ đào thật nhanh chóng quay trở lại, cuộc tấn công chấm dứt, không thể kéo dài hơn nữa vì thời gian tấn công càng dài, chi phí cho cuộc tấn công càng lớn. Nên đối với một mạng lưới lớn và phi tập trung cao như Ethereum thì việc tấn công 51% yêu cầu một một nguồn vốn khổng lồ.
Vậy việc thợ đào tấn công 51% có thực hiện được hay không? Trên lý thuyết, việc này có thể thực hiện được chỉ cần có đủ tốc độ đào để tấn công mạng lưới. Tuy nhiên, trong thực tế, muốn có đủ tốc độ đào thì những người muốn tấn công 51% mạng lưới cần phải lấy được hoặc phải mượn được tốc độ đào của những thợ đào để họ có đủ tốc độ đào tấn công mạng lưới. Việc này không đơn giản chỉ cần đi thu mua thêm máy mới là sẽ có độ tốc độ đào tấn công mạng lưới. Họ cần phải mua lại các máy đang có sẵn để có thể tấn công 51%. Câu hỏi đặt ra là có người “bán” tốc độ đào cho họ hay không? Tuy nhiên, chúng ta thử trả lời câu hỏi này trước: “Sau khi tấn công thành công mạng lưới Ethereum thì các thợ đào sẽ nhận được lợi ích gì?”
Có thể nói, nếu mạng lưới Ethereum bị tấn công thì thợ đào cũng là một trong những người bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Vì nếu cuộc tấn công 51% trên Ethereum thành công thì giá của đồng ETH sẽ giảm mạnh do Ethereum vốn được biết đến là mạng lưới an toàn và phi tập trung nhất. Thợ đào là những người đã đầu tư rất nhiều vào máy móc để thực hiện việc đào ETH, họ cũng là một trong những người lưu trữ rất nhiều ETH. Khi giá ETH đi xuống, tổn thất của các thợ đào cũng là không nhỏ. Có thể các thợ đào tấn công 51% chỉ để đưa ra thông điệp phản đối đề xuất này. Tuy nhiên, đội ngũ Ethereum rất quyết tâm về sự thay đổi cơ chế tính phí trong để xuất này. Trên căn bản, con đường dài hạn của Ethereum đã có từ 6 năm trước về việc Ethereum sẽ chuyển hệ thống đào từ Proof-of-Work sang Proof-of-Stake và khi Ethereum 2.0 được hoàn thiện thì thợ đào sẽ mất hoàn toàn thu nhập của mình.
Kết luận
Đề xuất EIP-1559 thay đổi cơ chế phí giao dịch và kích thước khối nhằm đưa ra giải pháp tức thời cho các vấn đề hiện tại của mạng lưới Ethereum. Một phần ETH trong phí giao dịch sẽ bị đốt cháy sẽ làm giảm nguồn cung Ethereum và gây ra hiệu ứng ép giá. EIP-1559 có thể có tác động giảm phát đối với tổng nguồn cung và sẽ có ít Ethereum hơn mỗi năm do việc đốt phí giao dịch.
Trên đây là toàn bộ thông tin mà GTA Research team đã nghiên cứu về Đề xuất EIP-1559 và không phải là lời khuyên đầu tư. Hy vọng bài viết sẽ giúp các bạn có được các thông tin cần thiết và đưa ra được nhận định cá nhân của mình.
