Công ty con của Block Inc – đơn vị kinh doanh TBD tập trung vào Bitcoin của Jack Dorsey, cựu CEO của Twitter đã bỏ qua Web 3 và công bố về việc xây dựng một Web phi tập trung mới đó là Web 5
“Trên các trang Web ngày nay, danh tính, dữ liệu cá nhân đã trở thành tài sản để các công ty công nghệ có thể khai thác (tài sản của bên thứ ba). Web 5 sẽ đem lại danh tính phi tập trung hơn và mang việc trữ dữ liệu cho các ứng dụng cá nhân.”
Bài viết dưới đây, anh em cùng GTA tìm hiểu xem Web 5 là gì và ý tưởng của Jack Dorsey liệu có “điên rồ” hay không nhé.
Tại sao lại là Web 5
Cái tên Web 5 thực chất chỉ là một mánh khoé của Jack Dorsey về mặt marketing thể hiện rằng sản phẩm của mình là rất vượt trội.
Hoặc theo đúng với hưởng giải thích trong tài liệu của Jack thì Web 5 là kết quả của phép cộng:
Web 5 = Web 2 + Web 3
Mánh khoé marketing này nếu anh em có để ý kỹ thì một ông lớn về công nghệ đó là Apple cũng đã sử dụng chiến lược này trong việc bỏ qua Iphone 9 mà nhảy cóc sang Iphone X.
Hoặc nói một cách khác, Web5 là một tầm nhìn hoàn chỉnh về web phi tập trung, và đang được phát triển bởi TBD, một công ty con của Block. Website của dự án lại đề cập rất ít về blockchain hay tiền mã hóa, chỉ duy nhất một lần khi đề cập đến ION, một mạng lưới nhận dạng kỹ thuật số chạy trên Bitcoin.
Web 5 có gì khác biệt so với Web 3
Khác biệt với Web 3 – nơi mà mọi thứ đều phải được mã hoá hay “blockchain” hoá.
Lớp tiền tệ của Web 5 sẽ được xây dựng trên một nền tảng duy nhất đó là “Bitcoin”. Điều này không có gì ngạc nhiên, vì Jack là một fan cứng của Bitcoin. Các công nghệ khác làm nền tảng cho Web 5 được vay mượn từ vô số lĩnh vực mật mã và khoa học máy tính.
Về mặt lý thuyết, Web 5 sẽ giống như Web 3 là sẽ cho phép người dùng tương tác với nhau mà không cần trung gian. Điều này cũng giống với Web 3 là không có mối đe dọa nào từ các cơ quan kiểm duyệt của chính phủ hoặc ngừng cung cấp dịch vụ tập trung, trong số các lợi thế được cho là khác.
Tương tự như những nỗ lực khác nhằm tạo một lớp phi tập trung trên đầu trang web, Web 5 cũng sẽ hướng đến việc cung cấp cho người dùng một “danh tính phi tập trung” cho phép họ di chuyển liên tục từ ứng dụng này sang ứng dụng khác mà không cần đăng nhập rõ ràng dữ liệu người dùng, thay vì được lưu trữ với các sản phẩm và dịch vụ của bên thứ ba, sẽ do người dùng kiểm soát và chỉ được hiển thị khi có sự cho phép của họ.
Dựa trên đó, TBD ứng dụng các phần mềm phi tập trung tiên tiến nhất để tạo ra Web5.
Cơ chế phát triển Web5 hiện tại không liên quan chút nào đến việc tạo ra token và bán nó để huy động vốn. Một lý do khác Web5 không cần đến token là vì họ sử dụng giao thức Sidetree. Cũng nhờ giao thức này, Web5 cũng sẽ không cần đến các bên xác thực đáng tin cậy hay bất kỳ cơ chế đồng thuận nào. Hệ thống lớp tiền tệ của Web5 sẽ được xây dựng trên nền tảng Bitcoin cùng các công nghệ khác vay mượn từ công nghệ mật mã và khoa học máy tính.
Định nghĩa về TBD của Web 5
Tại Lễ hội Đồng thuận của CoinDesk ở Austin, TBD – công ty con tập trung vào bitcoin của Dorsey’s Block (SQ) – đã công bố tầm nhìn mới của mình về một lớp internet phi tập trung vào thứ Sáu. Tên của nó là Web 5.
Mike Brock giải thích rằng Web 5 – ngoài việc “tốt hơn hai so với Web 3” – sẽ đánh bại các mô hình đương nhiệm bằng cách từ bỏ các phương pháp tiếp cận tập trung vào blockchain của họ để có được trải nghiệm web tập trung vào danh tính, miễn kiểm duyệt.
Web 5 giải quyết các vấn đề gì
Trong nền kinh tế Web 2, dữ liệu cá nhân của người dùng sẽ được lưu trữ trong hàng nghìn cơ sở dữ liệu của các công ty truyền thống. Gồm rất nhiều công ty về công nghệ lớn, những công ty mạng truyền thông xã hội như Google, Facebook… sở hữu các nhận dạng kỹ thuật số từ hàng tỷ người dùng trên thế giới.
Hiện đã có các Quy định bảo vệ dữ liệu chung (General Data Protection Regulation) và một số quy định bảo vệ dữ liệu cá nhân. Tuy nhiên việc đảm bảo an toàn cho dữ liệu nằm trong tay hàng ngàn công ty là điều không thể.
Web5 đã được tạo ra để trao lại quyền sở hữu thông tin cá nhân cũng như nhân dạng kỹ thuật số cho người dùng.
Khía cạnh cốt lõi mà Web 5 mang lại đó chính là Decentralized Indentities (nhân dạng phi tập trung).
Đây có thể coi là một nhân dạng xã hội có thể sử dụng và di chuyển giữa các nền tảng truyền thông xã hội khác nhau. Việc này khả thi do người dùng Web 5 sở hữu nhân dạng phi tập trung của họ..
Cách hoạt động của WEB 5
Web đã dân chủ hoá việc trao đổi thông tin, nhưng nó thiếu một điều đó là: danh tính. Người dùng đầu tranh để bảo mật dữ liệu cá nhân với hàng trăm tài khoản mà mật khẩu mà họ không thể nhớ. Trên Web ngày nay, danh tính và dữ liệu cá nhân trở thành tài sản của bên thứ ba đó là các công ty công nghệ lớn.
Web 5 sẽ mang đến danh tính và lưu trữ dữ liệu phi tập trung cho các ứng dụng của bạn. Nó cho phép các nhà phát triển tập trung vào việc tạo ra trải nghiệm người dùng thú vị, đồng thời trả lại quyền sở hữu dữ liệu và danh tính cho các cá nhân.
Để đạt được tham vọng để tạo ra một nền tảng Web phi tập trung, WEB 5 sẽ được vận hành trên 4 trụ cột chính bao gồm:
- Decentralized Identifiers (DIDs)
- Verifiable credentials (VCs)
- Decentralised Web Nodes (DWNs)
- Self-Sovereign Identity Service (SSIS)
Những phần này cho phép các nhà phát triển tập trung vào việc xây dựng trải nghiệm người dùng. Nó đồng thời cho phép lưu trữ dữ liệu và nhân dạng phi tập trung trong các ứng dụng.
Nó một cách ngắn gọn, Web5 tận dụng các công nghệ phi tập trung hiện có của Bitcoin.
Decentralized Identifiers (DIDs)
Thành phần DID của Web5 sử dụng ION , một mạng DID lớp thứ hai mở, công khai và không được phép chạy trên đỉnh chuỗi khối Bitcoin. Nó dựa trên giao thức Sidetree xác định, không yêu cầu mã thông báo đặc biệt, trình xác thực đáng tin cậy hoặc cơ chế đồng thuận bổ sung để hoạt động.
Cụ thể, DIDs cung cấp một ID độc nhất cho mọi người dùng. Nó được sở hữu và vận hành bởi người dùng mà không phải từ một bên thứ ba như các công ty công nghệ lớn Google, Facebook …
Dòng ID này sẽ đóng một vai trò tương tự như như một public key trong Web 3. Để được cung cấp ID này, Web 5 sẽ tận dụng ION – một mạng DID mở, công khai và không cần cấp phép.
Mạng lưới này được xây dựng trên giao thức Sidetree, vốn là Layer 2 của Bitcoin. Giao thức sở hữu các trình xác thực đáng tin cậy và không cần token để hoạt động.
Thông qua đó ION có thể giúp Web5 tạo nên các Decentralized Indentities thật sự.
Verifiable Credentials (VCs)
Khi đã có ID cho nhân dạng phi tập trung, thì tiếp theo sẽ là thông tin nhân dạng.
Thông tin của một người dùng cụ thể (xác định bởi DID) là một VC (Verifiable Credential). Dòng thông tin này có thể là địa chỉ của anh em hoặc chữ ký điện tử …
Cơ chế này hoạt động tương tự như ZK indentity ở Web3.
Decentralized Web Node (DWNS)
DWN là kho dữ liệu cá nhân lưu trữ dữ liệu công khai được mã hoá. Có thể nói DWN hoạt động như một chiếc máy tính lưu trữ, khởi tạo kết nối, giao tiếp giữa các DIDs.
Theo đặc điểm kỹ thuật, DWN là một cơ chế lưu trữ dữ liệu và truyền thông điệp mà người tham gia có thể tận dụng để định vị dữ liệu công khai hoặc riêng tư được liên kết với một DID nhất định. Nó cho phép tương tác giữa các thực thể khác nhau cần xác minh danh tính của nhau để chuyển thông tin cho nhau.
“Các nút web phi tập trung là một cấu trúc kho dữ liệu dạng lưới cho phép một thực thể vận hành nhiều nút đồng bộ với cùng một trạng thái trên nhau, cho phép thực thể sở hữu bảo mật, quản lý và giao dịch dữ liệu của họ với những người khác mà không phụ thuộc vào vị trí hoặc nhà cung cấp – cơ sở hạ tầng, giao diện hoặc cơ chế định tuyến cụ thể”.
Sơ đồ dưới đây sẽ cho anh em hiểu rõ sự tương tác của 2 node của 2 nhân dạng phi tập trung trong Web 5.
Đây là “một tiêu chuẩn mới nổi về lưu trữ dữ liệu và chuyển tiếp tin nhắn cho phép các đơn vị gửi và lưu trữ các tin nhắn được mã hóa hoặc công khai”.
Sự đột phá trong công nghệ lưu trữ này vốn đã được gợi ý từ trước. Nhất là khi Jack Dorsey đã khá rõ ràng về những gì web5 muốn bứt phá: Big tech và Web3.
Bên cạnh đó nếu coi DWNS là một chiếc máy tính phi tập trung với tác dụng lưu trữ thông tin và vận hành.
Thì Decentralized Web Apps (hay DWAS) chạy trên chiếc máy tính đó chính là các ứng dụng web được tăng cường khả năng nhận dạng và lưu trữ dữ liệu phi tập trung.
Self-Sovereign Identity Service (SSIS)
Khi có đủ các nhân dạng phi tập trung, kho lưu trữ thông tin và các cơ sở tương tác. Thì tiếp theo, Web 5 sẽ quản lý các danh tính phi tập trung trên như thế nào?
SSIS là một dịch vụ quản lý danh tính phi tập trung cho phép các cá nhân và tổ chức kiểm soát danh tính kỹ thuật số của riêng họ.
SSIS tương tác với các tiêu chuẩn xung quanh thông tin xác thực, thu hồi thông tin xác thực, yêu cầu thông tin xác thực, trao đổi thông tin xác thực, lược đồ dữ liệu cho thông tin xác thực và dữ liệu có thể xác minh khác, nhắn tin thông qua DWN và sử dụng DID.
Sử dụng các tiêu chuẩn cốt lõi này, SSIS tạo điều kiện thuận lợi cho tất cả các tương tác như tạo, ký, phát hành, quản lý, yêu cầu, thu hồi, trao đổi, xác thực, xác minh thông tin đăng nhập (Verfiable Credentials) ở các mức độ phức tạp khác nhau” trên web5.
Phần tối quan trọng của Web 5 đó là: Self-Sovereign Identity SDK.
Đây là một bộ công cụ cho phép các nhà phát triển dễ dàng xây dựng các ứng dụng sử dụng các nguyên tắc nhận dạng tự có chủ quyền.
Nó được thiết kế để hoạt động với bất kỳ hệ thống quản lý danh tính nào và cung cấp một bộ công cụ và API để giúp các nhà phát triển tạo các ứng dụng cho phép người dùng kiểm soát dữ liệu của riêng họ.
Các trường hợp sử dụng Web 5
Để nắm rõ use case của Web5, anh em cùng đi qua ví dụ điển hình sau:
Control Your Identity (Kiểm soát danh tính của bạn)
Alice sở hữu một ví điện tử chứa nhân dạng phi tập trung của cô ấy. Alice có thể sử dụng ví đó đăng nhập vào bất kỳ mạng xã hội phi tập trung nào.
Điểm đặc biệt là Alice sẽ không cần tạo bất kỳ tài khoản hay kết nối mới nào trên mạng xã hội đó, vì nó sẽ sử dụng nhân dạng sẵn có trong ví.
Cạnh đó thì các bài viết của Alice sẽ được lưu vào chính web node của cô thay vì hệ thống mạng đó. Vì vậy, Alice có thể hoạt động trên mọi mạng xã hội với một nhân dạng số toàn vẹn nhất.
Own Your Data (Sở hữu dữ liệu của bạn)
Bob là một người yêu âm nhạc và ghét bị khóa dữ liệu cá nhân của mình cho một nhà cung cấp duy nhất. Nó buộc anh ta phải lặp đi lặp lại các danh sách phát và bài hát của mình trên các ứng dụng âm nhạc khác nhau. Rất may, có một lối thoát khỏi mê cung các silo bị nhà cung cấp khóa này: Bob có thể giữ dữ liệu này trong nút web phi tập trung của mình. Bằng cách này, Bob có thể cấp cho bất kỳ ứng dụng âm nhạc nào quyền truy cập vào cài đặt và tùy chọn của anh ấy, cho phép anh ấy có trải nghiệm âm nhạc được cá nhân hóa của mình ở bất cứ đâu anh ấy chọn.
Kết luận
Trong khi các khái niệm về Web 3 vẫn còn đang rất mơ hồ và các ứng dụng của nó vẫn còn đang trong quá trình phát triển thì Jack Dorsey đã đưa ra một khái niệm mới hoàn toàn đó là Web 5. Nói một cách ngắn gọn và đơn giản thì Web 5 sẽ trả lại quyền kiểm soát và sở hữu về danh tính và dữ liệu cho từng cá nhân.
Tuyên bố của Jack Dorsey và TBD cho thấy họ quan tâm đến việc tạo ra một internet thật sự phi tập trung mà không cho phép các tác nhân khác như quỹ đầu tư mạo hiểm tham gia vào và củng cố quyền kiểm soát bằng tài sản – thông qua cách thức phổ biến hiện tại là phát hành và đầu tư vào các token.
Tuy nhiên, với góc độ cá nhân mình thì Web 5 cũng cần thời gian để phát triển vì Web 5 cũng chỉ mới được công bố ra mắt. Đang phát triển mã nguồn mở và chưa có ngày phát hành chính thức. Chúng ta cần quan sát thật kỹ những gì mà Jack và TBD sẽ làm trong tương lai để đánh giá việc người dùng sử dụng Web 5 có được hưởng những đặc điểm mà nhà phát triển Web 5 sẽ cung cấp.
Trên đây là toàn bộ thông tin về Web 5 mà GTA đã phân tích và tìm hiểu về khái niệm cơ bản cũng như cách hoạt động của Web 5 và Không phải là lời khuyên đầu tư.
